Trong khoảng 20 năm qua, Việt Nam đã duy trì tốc độ tăng trưởng GDP trung bình khoảng 7%, nằm trong nhóm cao nhất khu vực. Tuy nhiên, quá trình phát triển kinh tế nhanh chóng này cũng kéo theo lượng phát thải gia tăng mạnh.

Chỉ trong vòng 10 năm gần đây, lượng phát thải đã tăng tới 140%, trong đó ngành công nghiệp chiếm 54% tổng tiêu thụ năng lượng quốc gia. Trên phạm vi toàn cầu, xu hướng này cũng không khác biệt, với hơn một phần ba lượng phát thải toàn cầu đều phát sinh từ lĩnh vực công nghiệp.

Để giảm phát thải carbon trong lĩnh vực công nghiệp, mô hình khu công nghiệp phát thải ròng bằng 0 (NZIP) chính là một lựa chọn được nhiều cơ quan, đơn vị nghiên cứu hướng tới. NZIP được hiểu là mô hình mà trong đó, các bên liên quan phối hợp chặt chẽ để cắt giảm khí thải nhà kính và hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng không trong một khu vực địa lý cụ thể.

Khu công nghệ cao Thành phố Hồ Chí Minh.

Thay vì để từng ngành, doanh nghiệp hay cơ quan chính phủ hoạt động riêng lẻ, các bên sẽ cùng phối hợp, tận dụng hiệu quả của cơ sở hạ tầng, công nghệ và nguồn vốn đầu tư chung nhằm thúc đẩy quá trình chuyển đổi sang năng lượng tái tạo, nâng cao hiệu suất và điện khí hóa, qua đó tạo ra những lợi ích thiết thực và bền vững cho toàn hệ thống.

Với cách tiếp cận dựa trên đặc thù từng khu vực, lộ trình này tập trung vào 5 khu công nghiệp hiện chiếm hơn 70% tổng mức tiêu thụ năng lượng của toàn bộ các khu công nghiệp tại Thành phố Hồ Chí Minh, gồm Khu công nghệ cao Thành phố Hồ Chí Minh, Khu chế xuất Tân Thuận, Khu công nghiệp Tân Tạo, Hiệp Phước và Đông Nam.

Theo báo cáo nghiên cứu được công bố mới đây của Tổ chức Climateworks Centre, trực thuộc Đại học Monash (Australia), đề xuất một lộ trình chuyển đổi riêng nhằm đưa Thành phố Hồ Chí Minh, trung tâm kinh tế hàng đầu cả nước, trở thành khu công nghiệp phát thải ròng bằng 0 (Net Zero Industrial Precinct - NZIP).

Báo cáo được xây dựng dựa trên chuỗi nghiên cứu về các khu công nghiệp phát thải ròng bằng 0 tại Australia và khu vực Đông Nam Á, đồng thời được Trung tâm Tư vấn-thông tin-bồi dưỡng nâng cao trình độ quản trị doanh nghiệp và ứng dụng khoa học quản lý kinh tế (CIT) thuộc Viện Nghiên cứu Phát triển Thành phố Hồ Chí Minh hỗ trợ phát triển.

Khu chế xuất Tân Thuận nhìn từ trên cao.

Ông Khuất Tuấn Anh (Ben Khuat), Giám đốc Chính sách thuộc Climateworks Centre Việt Nam và là tác giả báo cáo nghiên cứu, cho biết các khu công nghiệp NZIP đã mở ra cơ hội giúp ngành công nghiệp Việt Nam thích ứng và phát triển bền vững trong tương lai, đồng thời tạo động lực tăng trưởng cho toàn bộ nền kinh tế.

“Việc chuyển đổi sang nền kinh tế carbon thấp thông qua mô hình NZIP sẽ trở thành động lực tăng trưởng mới cho Thành phố Hồ Chí Minh, đồng thời giúp thành phố từng bước khẳng định vai trò dẫn đầu trong khu vực”, ông Khuất Tuấn Anh nhận định.

Thông qua việc nâng cấp hạ tầng năng lượng, hiện đại hóa quy trình sản xuất và tăng cường hợp tác, các khu công nghiệp NZIP có thể giúp ngành sản xuất địa phương nâng cao vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu, thu hút nguồn vốn đầu tư xanh và duy trì sức cạnh tranh của Thành phố Hồ Chí Minh trong quá trình chuyển đổi hướng tới phát thải ròng bằng 0.

Khu công nghiệp Tân Tạo (ITACO).

Theo ông Khuất Tuấn Anh, tốc độ tăng trưởng GDP của Việt Nam đạt trung bình 7% cho thấy ngành công nghiệp giữ vai trò then chốt trong việc hiện thực hóa mục tiêu net zero vào năm 2050 trên phạm vi toàn cầu. Việc triển khai mô hình NZIP sẽ giúp ngành công nghiệp cắt giảm khí thải với quy mô và tốc độ phù hợp để đạt được mục tiêu này.

Thành phố Hồ Chí Minh có thể khẳng định vị thế tiên phong trong khu vực về giảm phát thải carbon trong sản xuất, nơi đổi mới và hợp tác đóng vai trò chủ chốt trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững.

Được thành lập năm 2009, Tổ chức Climateworks Centre tập trung vào sứ mệnh gắn kết nghiên cứu khoa học với hành động ứng phó biến đổi khí hậu. Tổ chức này phát triển các chuyên môn và giải pháp chuyên sâu nhằm thúc đẩy quá trình giảm phát thải khí nhà kính, hướng tới mục tiêu toàn cầu giới hạn nhiệt độ tăng ở mức 1,5 độ C, tại Australia, Đông Nam Á và khu vực Thái Bình Dương.